شماره نظریه: 7/۱۴۰۳/۶۱۲
شماره پرونده: 1403-۹/۱۶-۶۱۲ح
تاریخ نظریه: 1404/۰۳/۱۸
۱- چنانچه زوج اثاثیه منزل را به عنوان جهیزیه زوجه معرفی کند؛ اما زوجه آنها را به عنوان جهیزیه خود نپذیرد و مستنداتی در خصوص شرح اقلام خریداریشده بابت جهیزیه ارائه ندهد، آیا زوجه مکلف است اثاثیه اعلامی زوج را بپذیرد؟ راهکار چیست؟
۲- با توجه به اینکه برخی اقلام جهیزیه عموماً در اثر استفاده و نوع و میزان استفاده، دچار تغییر وضعیت و قیمت میشوند، برخی محاکم معتقدند در مقام استرداد این اموال صرفاً چنانچه به صورت نو و غیر مستعمل باشند، قابل استرداد و در غیر اینصورت باید مثل همان کالا به صورت نو تهیه و به زوجه تحویل داده شود. آیا چنین استدلالی صحیح است؟ در چنین مواردی راهکار چیست؟
۳- چنانچه مثل همان کالا از حیث مدل در بازار موجود نباشد، آیا زوج میتواند همان کالا را از مارک و مدل دیگری تهیه کند.
۴- در مواردی که زوج، کالایی مستعمل را به عنوان مال مثلی معرفی میکند، آیا باید مراتب به کارشناس ارجاع و بررسی شود که این اقلام با توجه به مدت زندگی مشترک، میزان استفاده و ارزش آنها با اقلام جهیزیه برابری دارد؟ چنانچه کارشناس مراتب برابری در ارزش را تأیید کند، آیا زوجه مکلف است وسایل مذکور را تحویل بگیرد و یا آنکه میتواند پرداخت وجه این اقلام از جهیزیه را خواستار شود؟ ۵- در صورت فوت زوجه، آیا ورثه وی باید دعوای استرداد سهمالارث جهیزیه به میزان حصه خود را مطرح کنند و یا آنکه باید دعوای استرداد اموال به میزان حصه و تقسیم و فروش را مطرح کنند؟
۱- با توجه به اصل برائت ذمه و با لحاظ آنکه در هر دعوایی بار اثبات بر عهده مدعی است، در فرض سؤال که زوجه مدعی است اقلام تعرفه شده از سوی زوج همان اقلامی نیست که وی به عنوان جهیزیه آورده است، بار اثبات بر عهده زوجه است.
۲، ۳ و ۴- اولاً، در فرض سؤال در صورت وجود عین جهیزیه در ید زوج، صرف مستعمل بودن اقلام جهیزیه موجبی برای الزام زوج به تهیه مثل آن به صورت نو و غیرکارکرده نیست. ثانیاً، چنانچه یکی از اقلام جهیزیه (در فرض سؤال یک دستگاه یخچال) مربوط به کارخانه و مدل مشخصی باشد و مستعمل شده باشد، قیمی محسوب میشود و در غیر این صورت، مثلی و تابع احکام راجع به این قبیل اموال است. ثالثاً، در فرض تلف جهیزیه، تعهد به رد مثل یا قیمت، فرع بر آن است که تلف کالا منتسب به زوج باشد. به عبارت دیگر، چنانچه از بین رفتن برخی اقلام جهیزیه نتیجه استفاده از آن کالا باشد، زوج تکلیفی به رد مثل و یا قیمت آن ندارد.
۵- صرف نظر از ابهام موجود در سؤال، چنانچه تمامی وراث استرداد جهیزیه مورث خود را درخواست کرده باشند، منعی برای پذیرش درخواست ایشان وجود ندارد و طرح دعوای تقسیم منتفی است.
شماره نظریه: 7/۱۴۰۳/۶۱۱
شماره پرونده: 1403-۹/۱۶-۶۱۱ح
تاریخ نظریه: 1404/۰۱/۳۰
۱- چنانچه زوجه مدعی شود وسایل و اقلام جهیزیه را به منزل مشترک برده و زوج نیز این امر را تأیید کند؛ اما مدعی شود زوجه بعدها وسایل را از منزل مشترک خارج کرده است، آیا وجود وسایل در منزل مشترک استصحاب میشود و زوج باید ثابت کند زوجه وسایل را از منزل خارج کرده است و یا آنکه زوجه باید ثابت کند وسایل همچنان در منزل مشترک موجود است؟
۲- چنانچه زوج مدعی شود نیمی از هزینه خرید برخی اقلام (در فرض سؤال یک دستگاه یخچال) را پرداخت کرده است و زوجه نیز آن را تأیید کند، آیا دادگاه میتواند در دادنامه راجع به استرداد جهیزیه قید کند که این قلم از جهیزیه باید در اجرای احکام به فروش برسد و هر یک از زوجین نیمی از بهای آن را دریافت کنند و یا آنکه در این قسمت باید قرار رد دعوا صادر شود و زوجه دادخواست جداگانهای مبنی بر تقسیم و فروش حصه وی از مال یادشده را تقدیم کند؟
۱- در فرض سؤال که زوج ورود اقلام جهیزیه را به منزل مشترک پذیرفته و در خصوص آن نیز اختلافی نیست؛ اما مدعی است که زوجه پس از آن برخی اقلام را از منزل مشترک خارج کرده است، بار اثبات این ادعا بر عهده زوج است.
۲- در فرض سؤال که یکی از اقلام جهیزیه توسط زوجین خریداری شده است، موضوع تابع عمومات حاکم بر تقسیم مال مشاع است که حسب مورد با تعدیل و یا تقسیم به رد انجام میپذیرد و در صورت عدم امکان تقسیم، مال مشاع به فروش میرسد و ثمن آن تقسیم میشود؛ بنابراین در فرض سؤال، وسیله خریداری شده توسط زوجین (یک دستگاه یخچال)، در قالب دعوای زوجه مبنی بر استرداد جهیزیه قابل استرداد نیست.
شماره نظریه: 7/۱۴۰۱/۹۵۹
شماره پرونده: 1401-۹/۱-۹۵۹ ح
تاریخ نظریه: 1401/۱۰/۰۵
در عرف استان گیلان معمول است که پیش از عقد نکاح، مراسم صورتگیری انجام میشود و در این جلسه میزان مهریه و دیگر تعهدات زوج قید میشود و برای مثال تهیه برخی اقلام ضروری برای زندگی مشترک بر عهده زوج قرار میگیرد.
۱- پس از خرید کالاهای یادشده توسط زوج، آیا این اجناس متعلق به زوجه است؟
۲- چنانچه اقلامی که زوج خریداری کرده است، در فهرست جهیزیه عروس قید شده باشد و زوج نیز ذیل آن را امضا کرده باشد، آیا این اقلام جزء جهیزیه است؟
۱ و ۲- هر مالی که بر اساس توافق زوجین (که غالباً با تنظیم سیاهه صورت میپذیرد) یا به موجب عرف محل داخل در جهیزیه قلمداد شود (هر چند از سوی زوج خریداری شده و در سیاهه جهیزیه درج شده باشد)، میتواند موضوع دعوای استرداد جهیزیه قرار گیرد و تشخیص اینکه در فرض سؤال اقلام خریداری شده از سوی زوج در مالکیت زوجه بوده و به عنوان جهیزیه تحویل زوج شده است و یا توسط زوج به زوجه تملیک شده و یا صرفاً مفید اباحه تصرف است، با لحاظ مندرجات پرونده، ملاحظه عرف محل و احراز قصد مشترک طرفین برعهده دادگاه رسیدگیکننده است.
شماره نظریه: 7/۹۸/۱۴۳۰
شماره پرونده: 98-۷۶-۱۴۳۰ح
تاریخ نظریه: 1398/۱۱/۲۸
چنانچه زوجه در لیست سیاهه جهیزیه طلاجات را نیز قید کند، اولاًدر صورت تعلق طلاها به زوجه، آیا میتواند در دعوای استرداد جهیزیه طلاجات را به عنوان جهیزیه مطالبه کند، آیا طلاجات جز جهیزیه محسوب میشود؟ آیا دادگاه میتواند رأی به استرداد طلاجات بدهد یا این امر مستلزم دعوای مستقل است؟ چنانچه طلاجات توسط زوج به زوجه هبه شده باشد، آیا باز هم میتواند در دعوای استرداد جهیزیه آن را مطالبه کند و باید دادگاه نسبت به آن چه رأیی صادر نماید؟
اولاً، هر مالی که بر اساس توافق زوجین (که غالباً با تنظیم سیاهه صورت میپذیرد) یا به موجب عرف محل داخل در جهیزیه قلمداد شود، هر چند از نوع زیورآلات (طلاجات) باشد، میتواند موضوع دعوای استرداد جهیزیه قرار گیرد و تشخیص این که طلاجات فرض سؤال در مالکیت زوجه بوده است و به عنوان جهیزیه تحویل زوج شده است و یا توسط زوجه به زوج تملیک شده و تحت عناوینی همچون هبه و صلح قرار میگیرد، با لحاظ مندرجات پرونده و احراز قصد مشترک طرفین برعهده دادگاه رسیدگیکننده است.
ثانیا، مستند به ماده ۴ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱، صلاحیت دادگاه خانواده صرفاً محدود به بندهای هیجدهگانه احصایی است و موضوعاتی از قبیل مطالبه شیربها یا استرداد طلاجات در صلاحیت دادگاه خانواده نیست؛ زیرا موارد هیجدهگانه مزبور امری استثنایی است و افزایش صلاحیت دادگاه خانواده نیازمند نص است و از آنجاییکه در امور استثنایی باید به قدر متیقن اکتفا نمود، لذا از تفسیر موسع و افزایش دامنه صلاحیت این دادگاه باید خودداری کرد. با عنایت به مراتب فوق در صورتیکه به تشخیص دادگاه طلاجات فرض سؤال جهیزیه تلقی نشود، رسیدگی به دعوای استرداد آن از صلاحیت دادگاه خانواده خارج است.
شماره نظریه: 7/۹۸/۱۱۰۳
شماره پرونده: 98-۷۶-۱۱۰۳ح
تاریخ نظریه: 1398/۰۸/۲۵
خواهشمند است نقطه نظرات حقوقی پیرامون سوال ذیل جهت بهره برداری همکاران قضایی به این دادگستری اعلام شود خواهشمند است با اولویت بخشیدن به موضوع در ارسال پاسخ تسریع شود. با توجه به اینکه در سنوات اخیر مرسوم شده حسب توافق خانواده زوجین بعضی وسایل زندگی مشترک توسط زوج تهیه و خریداری میشود لیکن وسایل مذکور در لیست فهرست جهیزیه زوجه آن را امضاء نموده درج میشوند وقتی که زوجه دعوای استرداد جهیزیه مطرح مینماید در حالی که اقرار دارد وسایل مذکور توسط زوج تهیه شده لیکن بیان میدارد بابت شیربها میباشد محاکم نیز رویه واحدی در خصوص مالکیت وسایل فوق الذکر ندارند؟ وسایل مندرج در لیست جهیزیه زوجه که توسط زوج امضاء شده متعلق به کدام یک از زوجین میباشد.
جهیزیه عرفاً متعلق به زوجه است و لذا زوج نمیتواند مدعی مالکیت اجناسی شود که در سیاهه جهیزیه آمده است؛ مگر آنکه با ادله دیگری خلاف آن را اثبات کند که تشخیص مصداق حسب مورد بر عهده مرجع قضایی رسیدگیکننده است.
